น้ำปู๋ เครื่องปรุงรสโอชาของคนเมือง (สินค้าตามฤดู)

เดินเข้าไปในครัวบ้านไหน ต้องเห็นกระปุกน้ำปู๋อยู่ปะปนกับเครื่องปรุงอื่นๆ เพราะอาหารพื้นเมืองหลายอย่างใช้น้ำปู๋ชูรสให้กลมกล่อม เนื้อน้ำปู๋สีดำ ข้นเหลว เนียนละเอียด ได้จากการเคี่ยวน้ำและมันปูจนงวดแห้ง เก็บได้นานเป็นปีๆ โดยไม่บูดเน่าหรือเสียรสชาติ เป็นวิธีถนอมอาหารจากภูมิปัญญาอันชาญฉลาด ที่ยังคงสืบทอดอยู่ในวิถีอาหารการกินของคนเมือง

เมื่อฤดูฝนมาถึง ช่วงเดือนกรกฎาคม-กันยายน ท้องนาภาคเหนือมักปักดำกล้าข้าวเรียบร้อยแล้ว พอต้นข้าวเริ่มแทงยอดอ่อน ปูนาที่ขุดรูอยู่ตามท้องทุ่งก็จะขึ้นมากัดกินต้นข้าวเป็นอาหาร คนแต่ก่อนเลยเก็บปูนาตามทุ่งมากิน พอเก็บได้มากๆ ก็คงกินกันไม่ทัน จึงคิดเอามาทำน้ำปู๋แทน การทำน้ำปู๋แต่ละครั้งต้องใช้ปูจำนวนมาก จึงได้ประโยชน์ทั้งช่วยกำจัดศัตรูในนาข้าวและได้น้ำปู๋ไว้กิน

แต่ก่อนทำไว้กินเองในบ้าน เก็บได้นาน 2-3 ปี มาเดี๋ยวนี้ไม่มีใครอยากเคี่ยว มักบ่นกันว่าเหม็นบ้าง เคี่ยวไม่เป็นบ้าง ทำไม่อร่อยบ้าง คนเคี่ยวเป็นเลยทำน้ำปู๋ขายเป็นรายได้เสริม แต่เคี่ยวกันเฉพาะหน้าฝนเท่านั้น ถึงจะได้น้ำปู๋ลำๆ (อร่อยๆ) ไว้กิน เพราะในนามีปูให้เก็บเยอะ น้ำปู๋จึงเข้มข้น ได้ปริมาณมาก แต่กว่าจะได้มาสักกระปุก ไม่ใช่เรื่องง่ายเลย ต้องใช้ความชำนาญและอดทน ตั้งแต่เก็บปูนาไปจนถึงเคี่ยวน้ำปู๋จนงวดแห้ง